Trong những năm trở lại đây, Việt Nam đang phải đối mặt với các vấn đề môi trường đáng báo động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái, cuộc sống con người và nền kinh tế.
Biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu là vấn đề môi trường của toàn cầu. Việt Nam là một trong 6 nước bị tác động của biến đổi khí hậu lớn nhất trên thế giới. Có thể dễ dàng thấy trong những năm trở lại đây, nước ta đối mặt với tình trạng thời tiết ngày càng cực đoan, nắng nóng đến sớm và kéo dài gây hạn hán, thiếu nước, các hiện tượng mưa lũ, gió bão, xâm nhập mặn,… ngày càng nhiều và mức độ ngày nghiêm trọng.
Dữ liệu nhiệt độ gần đây của Việt Nam cho thấy xu hướng nóng lên ngày càng tăng với giá trị trung bình ~0,2°C/thập kỷ trong 40 năm qua và mức tăng cao nhất trong thập kỷ qua. Trong cùng thời gian, lượng mưa hàng năm tăng nhẹ trung bình 5,5%, nhưng có xu hướng trái ngược nhau tùy theo khu vực. Ngoài ra, mực nước biển đang dâng cao với xu hướng trung bình 3,6 mm/năm trong giai đoạn 1993–2018. Một bộ dữ liệu khí hậu mới đã được xây dựng riêng cho báo cáo này nhằm đánh giá rõ hơn các xu hướng khí hậu gần đây trên cả nước.
Suy thoái đa dạng sinh học
Việt Nam là một trong 12 quốc gia trung tâm về đa dạng sinh học (ĐDSH) của thế giới, tiềm năng phong phú, hệ sinh thái có tính đa dạng cao, giống loài và nguồn gen quý hiếm.
Tuy nhiên theo báo cáo đánh giá thì nước ta đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái ĐDSH nghiêm trọng với tốc độ nhanh chóng. Đây là một trong những vấn đề môi trường nóng hiện nay. Ngày càng nhiều loài động, thực vật bị đe dọa tuyệt chủng, biến mất hoàn toàn khỏi trái đất, hệ sinh thái. Trong đó, có tới 21% các loài thú; 6,5% các loài chim; 19% các loài bò sát; 24% các loài lưỡng cư; 38% các loài cá đang bị đe dọa.
Đa dạng sinh học tạo ra sự sống trên Trái Đất, do đó việc suy giảm đa dạng sinh học sẽ gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của con người và môi trường.
Ô nhiễm (đất, nước, không khí)
Môi trường Việt Nam đang bị ô nhiễm ở mức báo động, trong đó nổi bật là ô nhiễm không khí, nguồn nước và ô nhiễm đất.
– Ô nhiễm không khí:
Thủ đô Hà Nội là nơi ô nhiễm nằm trong top 3 thế giới về lượng bụi mịn, chỉ xếp sau Dhaka (Bangladesh) và Delhi (Ấn Độ). Theo thống kê của Iqair, nồng độ bụi mịn PM2.5 (loại bụi có tỷ lệ gây tử vong cao nhất) tại Việt Nam vượt quá 4,9 lần so với mức độ không khí đảm bảo.
Vấn đề môi trường không khí ô nhiễm đã dẫn đến hậu quả: Mỗi năm Hà Nội có gần 5.800 người chết do các nguyên nhân bắt đầu từ bụi mịn, khoảng 40% dân số của Hà Nội đã bị phơi nhiễm với nồng độ bụi PM2. 5 ở mức trên 45 μg/m3, hơn gấp đôi mức quy chuẩn quốc gia. Tại TPHCM có gần 1.400 người tử vong vì các chất gây ô nhiễm không khí mỗi năm.
– Ô nhiễm nguồn nước:
Vấn đề môi trường nước ô nhiễm diễn ra nặng nề nhất ở các thành phố lớn và khu công nghiệp. Tính riêng ở Hà Nội đã có 350.000 – 400.000 m3 lượng nước thải và 1.000 m3 rác thải bị thải trực tiếp ra sông ngòi hàng ngày và chỉ có 10% trong số đó đã qua xử lý. Ở Tp. Hồ Chí Minh đơn cử như khu công nghiệp Thành Lương mỗi ngày có đến 500.000 m3 nước thải được thải ra.
Theo thống kê của Viện Y học Lao động và Vệ sinh môi trường, những năm gần đây thì có đến 17 triệu người sống tại Việt Nam đang sử dụng nguồn nước không an toàn chưa được xử lý như nước mưa, nước ngầm,… Mỗi năm nước ta có đến gần 9.000 người từ vong và khoảng 20.000 người mắc bệnh ung thư do ô nhiễm nguồn nước gây ra. Có đến 21% người dân Việt Nam đang phải dùng nguồn nước nhiễm Asen (một hoạt chất có thể gây ung thư).
– Ô nhiễm đất:
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, nước ta có khoảng 1,2 triệu ha đất bị suy thoái nặng, 3,8 triệu ha đất suy thoái trung bình và 6,8 triệu ha đất suy thoái nhẹ, giảm chất lượng, giảm năng suất, ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp, dẫn đến nguy cơ không bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và mất cân bằng hệ sinh thái, môi trường.
>>> Xem thêm: 3 loại ô nhiễm môi trường
Chất lượng rừng suy giảm, mất chức năng phòng hộ
Mặc dù diện tích rừng và độ che phủ rừng của Việt Nam trong 10 năm trở lại đây liên tục tăng nhưng đa số là rừng mới trồng, cây mọc nhanh chất lượng thấp, chức năng phòng hộ kém.
Diện tích rừng nguyên sinh giảm trầm trọng, hiện chỉ còn rất ít, tập trung ở các khu rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, phần lớn rừng tự nhiên hiện nay còn lại là rừng nghèo. Mất chức năng phòng hộ của hệ thống rừng đang là một thực trạng cấp bách đáng báo động, là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng tần suất, quy mô và cường độ các thiên tai xảy ra trong những năm qua.
Xả rác bừa bãi
Đáng buồn khi xả rác bừa bãi lại là một trong những vấn đề môi trường đáng báo động tại Việt Nam. Ở nước ta, không khó để thấy hình ảnh người dân thản nhiên xả rác bừa bãi từ gốc cây, vỉa hè, thảm cỏ đến miệng cống thoát nước, dạ cầu, kênh rạch…
Ở những quán ăn ven đường, chủ quán sẵn sàng đổ nước rửa chén, thức ăn thừa và cả rác xuống miệng cống thoát nước. Mỗi trưa, chiều, những chiếc xe đẩy bán dạo sẵn sàng ném từng bịch rác xuống sông. Công viên, bức tường, kênh rạch… thành nhà vệ sinh công cộng của tài xế, người bán hàng rong…
Theo báo cáo mới nhất của Sở Tài Nguyên và Môi Trường TP Hồ Chí Minh, toàn thành phố hiện có 155 điểm ô nhiễm còn tồn đọng rác thải. Đáng chú ý, 131 trong số đó đã từng được dọn dẹp sạch sẽ nhưng lại tái diễn tình trạng ô nhiễm. Không chỉ làm mất mỹ quan, thói quen xả rác bừa bãi làm mất thiện cảm, cản trở du lịch phát triển, nghiêm trọng hơn là gây ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí.
>>> Xem thêm: Vấn đề rác thải sinh hoạt tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp
Cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên
Việt Nam có nguồn tài nguyên phong phú như rừng, thủy hải sản, nước, khoáng sản và tài nguyên du lịch. Tuy nhiên các tài nguyên này đang dần cạn kiệt về số lượng và suy giảm về chất lượng. Nguyên nhân gây nên vấn đề môi trường này bắt nguồn từ nhu cầu sử dụng gia tăng, khai thác quá mức, lãng phí tài nguyên.
- Tài nguyên rừng: Trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay, diện tích rừng bị thiệt hại ước hơn 22.800ha, trong đó, rừng bị cháy khoảng 13.700ha, còn lại do bị chặt phá trái phép. Bình quân mỗi năm nước ta suy giảm khoảng 2.500ha rừng.
- Thuỷ hải sản: Theo kết quả điều tra, giai đoạn 2010 – 2020, trữ lượng trung bình nguồn lợi hải sản ở vùng biển Việt Nam ước tính khoảng 3,95 triệu tấn, trong khi sản lượng khai thác khoảng 3,66 triệu tấn (năm 2022), vượt quá giới hạn cho phép khai thác, nguồn lợi đã và đang suy giảm, đặc biệt là nhóm hải sản tầng đáy.
- Tài nguyên nước: Hiện nay, các TP lớn, nhất là ngay tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, nhiều nơi vẫn đang thiếu nước sạch sinh hoạt. Nguồn nước ngầm đang bị khai thác không thể kiểm soát. Đến hết tháng 3/2020, cả nước hiện có 44/55 tỉnh có xã thiếu nước hoặc có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt; 11/55 tỉnh không xảy ra tình trạng thiếu nước sinh hoạt.
- Tài nguyên khoáng sản: Nguồn khoáng sản nước ta đang dần cạn kiệt, năm 2022, sản lượng khai thác than đạt 57 triệu tấn, tăng 10% so với năm 2021. Mỗi năm chúng ta khai thác hơn 3 triệu tấn quặng sắt cùng nhiều loại khoáng sản khác.
- …
Có thể thấy cùng với quá trình phát triển không ngừng thì nước ta đang đối mặt với rất nhiều vấn đề môi trường mang tính báo động, nếu không có phương án khắc phục sớm thì những hệ lụy nghiêm trọng không chỉ với nền kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, cuộc sống của con người.
>>> Xem thêm: Chuyển đổi phương thức chăn nuôi để hạn chế ô nhiễm môi trường
