Thực khuẩn thể là khái niệm được đề cập nhiều trong những năm gần đây, được giới chuyên môn đánh giá là sản phẩm tiềm năng giúp bà con giảm việc phụ thuộc vào kháng sinh trong điều trị bệnh trên tôm. Bài viết này, bà con hãy cùng Biogency tìm hiểu chi tiết hơn về thực khuẩn thể và tiềm năng của nó trong nuôi tôm.
Thực khuẩn thể là gì?
Thực khuẩn thể (Bacteriophage) là một loại virus có khả năng ký sinh và “ăn” vi khuẩn bằng cách phá huỷ tế bào vật chủ của chúng. Thực khuẩn thể tồn tại trong môi trường tự nhiên và có cấu trúc rất đơn giản, chỉ bao gồm lớp vỏ bọc là Protein và phần lõi mang vật chất di truyền là các Axit Nucleic (AND hoặc ARN).
Về nguyên lý, thực khuẩn thể có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau và lây nhiễm cho tất cả các sinh vật sống, bao gồm cả vi khuẩn. Thực khuẩn thể bám vào một vi khuẩn dễ bị tổn thương và lây nhiễm vào tế bào vật chủ. Sau khi bị nhiễm trùng, thực khuẩn thể chiếm đoạt bộ máy tế bào của vi khuẩn để ngăn không cho vi khuẩn sản xuất các thành phần vi khuẩn và thay vào đó buộc tế bào sản xuất các thành phần vi-rút. Cuối cùng, thực khuẩn thể mới lắp ráp và thoát ra khỏi vi khuẩn trong một quá trình gọi là ly giải.
Thực khuẩn thể đôi khi loại bỏ một phần DNA vi khuẩn của tế bào vật chủ trong quá trình lây nhiễm và sau đó chuyển DNA này vào bộ gen của các tế bào vật chủ mới. Quá trình này được gọi là chuyển nạp.
Tiềm năng và khó khăn khi sử dụng thực khuẩn thể trong phòng trị bệnh vi khuẩn cho tôm
Thực khuẩn thể được phát hiện và phân lập từ những năm đầu của thế kỷ 20. Đã có nhiều nghiên cứu và ứng dụng thực khuẩn thể để sản xuất kháng thể, thuốc kháng virus chữa bệnh cho con người. Tuy vậy, mãi đến gần đây các ứng dụng của thực khuẩn thể để kiểm soát các bệnh do vi khuẩn cho động vật thuỷ sản mới được thúc đẩy nghiên cứu một cách mạnh mẽ.
Hướng nghiên cứu này trở nên cấp thiết hơn khi việc cấm sử dụng kháng sinh trong nuôi thuỷ sản được áp dụng rộng rãi hơn ở nhiều quốc gia. Ngoài ra, hiện tượng kháng kháng sinh của các vi khuẩn gây bệnh trở nên phổ biến hơn do việc lạm dụng kháng sinh trong thời gian dài vừa qua. Do đó, thực khuẩn thể được xem là giải pháp sinh học cứu cánh cho người nuôi trong vấn đề quản lý dịch bệnh trong nuôi trồng thuỷ sản.
Tuy vậy, việc ứng dụng thực khuẩn thể để hỗ trợ phòng ngừa bệnh trên tôm hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Để phân lập ra thực khuẩn thể không phải là vấn đề quá khó, nhưng việc tạo ra môi trường để bảo quản chúng và phát huy hoạt tính trong quá trình sử dụng lại là vấn đề không hề đơn giản. Nhiều loại thực khuẩn thể cho kết quả diệt vi sinh vật gây bệnh rất tốt trong phòng thí nghiệm, nhưng khi áp dụng trong thực tế sản xuất lại cho hiệu quả khá hạn chế.
Có những loại thực khuẩn thể được sản xuất để đánh nước, nhưng cũng có loại được trộn vào thức ăn. Thực khuẩn thể thường được yêu cầu bảo quản ở nhiệt độ mát và chúng không bền với nhiệt.
Do có bản chất như là các virus, thực khuẩn thể chỉ có thể kí sinh, gây bệnh và tiêu diệt một loại vi khuẩn nhất định. Nói cách khác, thực khuẩn thể có tính đặc hiệu rất cao theo nguyên tắc một chìa khóa chỉ mở được một ổ khoá.
Trong khi đó, vi khuẩn gây bệnh trên tôm lại quá phong phú và có thể có tới hàng nghìn chủng, loài khác nhau. Vì thế, nếu sản phẩm chỉ chứa một loại thực khuẩn thể thì thường chúng chưa đủ để phát huy tác dụng. Các sản phẩm thực khuẩn thể hiệu quả thường phải có sự kết hợp của rất nhiều loại thực khuẩn thể khác nhau và thường được gọi là “coktail phage”.
Nếu số lượng loại thực khuẩn thể càng lớn trong sản phẩm, đồng nghĩa với khả năng bảo hộ của sản phẩm càng cao nhưng cũng vì thế chi phí nghiên cứu, sản xuất sản phẩm ấy cũng tăng theo. Vì thế, xu hướng hiện nay là tìm ra các thực khuẩn thể đa năng có khả năng tiêu diệt nhiều chủng, loài vi khuẩn gây bệnh chỉ với một phage.
Thực khuẩn thể là một loại virus, vì thế chúng không bị tiêu diệt bởi các loại kháng sinh hiện nay. Nhiều tài liệu nghiên cứu còn cho rằng, thực khuẩn thể còn có khả năng cộng hưởng với kháng sinh, do đó giảm liều lượng kháng sinh sử dụng trong sản xuất. Tuy nhiên, thực khuẩn thể có thể bị tiêu diệt khi sử dụng đồng thời với thuốc khử trùng, thuốc bảo vệ thực vật và một số hoá chất khác.
Trong tự nhiên, có hàng trăm loài Vibrio gây bệnh khác nhau thì cũng có hàng trăm loại thực khuẩn thể tương ứng. Các nhà nghiên cứu phải phân lập, lựa chọn được những thực khuẩn thể có khả năng phát huy hiệu quả ở những vùng địa lý, thổ nhưỡng, môi trường nước khác nhau. Thực tế, trong các ao nuôi không chỉ có vi khuẩn gây hại mà cũng có nhiều vi khuẩn có lợi chung sống cùng nhau. Bệnh thường chỉ bùng phát khi mật độ Vibrio sp. vượt ngưỡng 104 CFU/ml.
Khi thực khuẩn thể tiêu diệt quá triệt để các vi khuẩn gây bệnh sẽ làm mất cân đối hệ vi sinh trong ao. Từ đó, tạo điều kiện cho các nhóm vi khuẩn khác có cơ hội bùng phát và có thể gây ra những bệnh mới. Ngoài ra, vi khuẩn cũng có thể thích nghi và tạo ra các biến chủng mới. Đây là điều khiến cho nhiều nhà quản lý còn khá e dè khi cấp phép lưu hành sản phẩm.
Nuôi tôm hiệu quả với giải pháp sinh học BIOGENCY
Để đối phó với tình hình dịch bệnh ngày càng phức tạp, giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh thì việc xây dựng một quy trình nuôi tôm an toàn sinh học vô cùng quan trọng. Hay nói cách khác, bà con cần chủ động có kế hoạch phòng ngừa khoa học và chi tiết từng bước thay vì tập trung vào điều trị. Đây cũng là giải pháp mà BIOGENCY đã và đang đồng hành cùng nhiều bà con nuôi trồng thuỷ sản nói chung và nuôi tôm nói riêng cho hiệu quả cao.
Giải pháp từ BIOGENCY dựa trên tiêu chí kiểm soát chất lượng nước là “chìa khóa” để nuôi tôm thành công.
– Kiểm soát chất lượng nước đầu vào:
Bà con cần thực hiện bước xử lý nền đáy ao kỹ càng, bố trí ao lắng để xử lý nước theo đúng hướng dẫn. Sau đó, tiến hành gây màu nước trước khi thả giống để tạo môi trường thuận lợi và nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm. Bà con sử dụng men vi sinh Microbe-Lift AQUA C – chứa 13 chủng vi sinh vật có lợi giúp gây màu nước trà (màu nước có lợi cho tôm phát triển), đồng thời ổn định được chất lượng nước.
– Kiểm soát chất lượng nước trong suốt quá trình nuôi:
Trong quá trình nuôi, bà con sử dụng men vi sinh định kỳ nhằm đảm bảo chất lượng nước ổn định. Các sản phẩm men vi sinh bao gồm:
- Men vi sinh Microbe-Lift AQUA C: Xử lý thức ăn thừa, phân tôm, tảo tàn, vỏ tôm lột… phát sinh liên tục trong quá trình nuôi.
- Men vi sinh Microbe-Lift AQUA N1: Xử lý, kiểm soát khí độc NH3, NO2, H2S trong ao nuôi.
- Men vi sinh Microbe-Lift AQUA SA: Xử lý bùn đáy ao, giảm khí độc sinh ra từ bùn đáy.
Bên cạnh đó, bà con sử dụng men vi sinh Microbe-Lift DFM để bổ sung 4 chủng lợi khuẩn cần thiết cho hệ đường ruột tôm khỏe mạnh, phòng ngừa bệnh phân trắng và bệnh đường ruột, đồng thời giúp tôm hấp thụ dinh dưỡng dễ dàng hơn, cho năng suất tốt hơn.
>>> Xem ngay: [BIOGENCY] Giải pháp 5G: Tôm khỏe, phát triển mạnh & năng suất cao
Ưu điểm của giải pháp nuôi tôm sinh học từ BIOGENCY:
- Không sử dụng hóa chất, không cần lạm dụng kháng sinh tôm vẫn khoẻ, tỷ lệ về size cao, chất lượng thịt ngon hơn.
- Đảm bảo chất lượng tôm an toàn sau thu hoạch, tăng giá trị tôm thương phẩm, không lo thương lái ép giá.
- Tối ưu chi phí nuôi trồng, mang lại lợi nhuận bền vững.
- Tối ưu quy trình nuôi, tiết kiệm thời gian, công sức.
- Giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước về lâu về dài.
Men vi sinh Microbe-Lift là sản phẩm được nghiên cứu và sản xuất bởi Ecological Laboratories, thương hiệu nổi bật với công nghệ vi sinh lâu đời được ưa chuộng ở nhiều quốc gia và châu lục. Tại thị trường Việt Nam, Microbe-Lift được phân phối độc quyền bởi BIOGENCY. Để được tư vấn chi tiết hơn, bà con vui lòng liên hệ qua HOTLINE 0909 538 514, đội ngũ BIOGENCY sẵn sàng hỗ trợ.
Bài viết sử dụng thông tin về thực khuẩn thể từ Khoa Thuỷ sản, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
>>> Xem thêm: Tôm bị thiếu hụt dinh dưỡng: Nguyên nhân, hậu quả và cách khắc phục
